Οι οξείες επιδράσεις της ιονίζουσας ακτινοβολίας σε ολόκληρο το σώμα ή σε μεγάλο μέρος του όταν η δόση της υπερβαίνει το 1 περίπου Gy προκειμένου για ακτίνες Χ ή γ, το sv, προκειμένου για άλλους τύπους ακτινοβολίας (βλ. πίνακα Μονάδες ακτινοβολίας).
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Η δόση της ακτινοβολίας και η διάρκεια της έκθεσης σε αυτήν αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την επίδρασή της. Σε περιπτώσεις εφάπαξ έκθεσης σε περισσότερα από 30 – 100 Gy παρατηρείται γρήγορη εγκατάσταση ναυτίας, εμέτων (που είναι δυνατό να επαναλαμβάνονται και να είναι σοβαροί), άγχους και απώλειας του προσανατολισμού. Συνήθως μέσα σε λίγες ώρες παρατηρείται απώλεια της συνείδησης και επέρχεται ο θάνατος του θύματος ως συνέπεια άμεσης ακτινικής βλάβης του νευρικού συστήματος του εγκεφαλικού οιδήματος. Τα φαινόμενα αυτά είναι γνωστά ως σύνδρομο του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα άτομα που δέχονται δόσεις 10 – 30 Gy αρχικά εμφανίζουν και αυτά ναυτία και εμέτους, που έχουν την τάση να εγκαθίστανται μέσα σε 2 περίπου ώρες από την έκθεση, αλλά εξαφανίζονται λίγες ώρες αργότερα. Πάντως, και σε αυτή την περίπτωση μέσα σε 14 ημέρες επέρχεται πάντα ο θάνατος του θύματος ως αποτέλεσμα ακτινικής βλάβης του γαστρεντερικού σωλήνα – που προκαλεί βαριά και συχνά αιματηρή διάρροια (γνωστή ως γαστρεντερικό σύνδρομο) – και κεραυνοβόλου λοίμωξης λόγω ακτινικής βλάβης του συστήματος της ανοσίας. Μετά από έκθεση σε δόσεις 1 – 10 Gy είναι δυνατό να παρατηρηθούν παροδική ναυτία και μερικοί έμετοι, αλλά αυτά τα αρχικά συμπτώματα συνήθως εξαφανίζονται γρήγορα και ακολουθούνται από περίοδο σχετικής ευεξίας η οποία διαρκεί 2 – 3 εβδομάδες. Με το τέλος, όμως, αυτής της περιόδου αρχίζουν να εμφανίζονται τα αποτελέσματα της ακτινικής βλάβης στο μυελό των οστών και το σύστημα της ανοσίας με επανειλημμένες λοιμώξεις (που μπορούν να προκαλέσουν το θάνατο αν δεν αντιμετωπισθούν με αντιβιοτικά), ενώ στο δέρμα εμφανίζονται πετέχειες. Μερικές περιπτώσεις είναι δυνατό να αντιμετωπισθούν επιτυχώς με μεταμόσχευση μυελού των οστών ή με απομόνωση του θύματος σε αποστειρωμένο περιβάλλον μέχρι την αυτόματη ανάρρωση του μυελού των οστών. Επιπλοκές μπορεί να προκαλέσει και ή ακτινική βλάβη άλλων ιστών, όπως του δέρματος και του βλεννογόνου του αναπνευστικού συστήματος, αλλά οι μικρότερες από 2 Gy, ολικές ολοσωματικές δόσεις είναι απίθανο να προκαλέσουν το θάνατο ενός κατά τα άλλα υγιούς ενηλίκου. Λίγα πάντως άτομα επιζούν μετά από έκθεση σε δόσεις μεγαλύτερες των 6 Gy, έστω και αν υποβληθούν στην εντατικότερη δυνατή ιατρική θεραπεία.
|